Mülk münasibətləri haqlı olaraq iqtisadi sistemin təməli hesab olunur. Onlara görə bütün əməliyyatlar istənilən bazarda baş verir. Eyni zamanda iqtisadi mülkiyyət qanuni mülkiyyətdən fərqləndirilməlidir.
Mülkiyyət, insanlardan hansının istehsal faktorlarına nəzarət etdiyini və ya daha sadə şəkildə iqtisadi gücə sahib olduğunu anlamağa imkan verir. Bu konsepsiya kimin və nə qədər qazandığını dəqiq müəyyənləşdirməyə və işçi qüvvəsinin alətlərlə əlaqəsini əsaslandırmağa kömək edir. Məsələn, əmlak yox idisə, istənilən işçi maşını evinə apara bilərdi.
Bu cür münasibətlər iqtisadi fəaliyyətin bütün aspektlərini əhatə etməyə imkan verir. Mülkiyyət, istehsal prosesində yaradılan məhsulun istehlak və istifadəsini, bölüşdürülməsini və mübadiləsini xarakterizə edir. Əhalinin müxtəlif təbəqələrinin maraqları daha çox ondan asılıdır. Mülkiyyət obyektləri ilə əlaqədar hər kəsin öz maraqları var, buna görə tez-tez münaqişələr yaranır, bəziləri hətta müharibələrə çevrilir.
Qanuni və iqtisadi mülkiyyət arasındakı əlaqə
Buna görə bir çox problemin qarşısını almaq üçün mülkiyyət hüququ qanuni olaraq təmin edilməli, yəni müəyyən bir şeyin müəyyən bir şəxsə aid olduğu rəsmi olaraq təsdiqlənməlidir. Beləliklə, hüquqi mahiyyət özünü büruzə verir, onun təməli dövlətdir. Hər hansı bir mənəvi və ya maddi dəyərin mənimsənilməsi ilə özünü göstərir.
İqtisadi və qanuni mülkiyyət, ayrı-ayrılıqda mövcud ola bilsələr də, yalnız simbiozda praktik əhəmiyyətə malik olan bir sistemin qarşılıqlı əlaqəli elementləridir. Bir şəxs bir obyektə hüquqa sahib ola bilər, ancaq ümumiyyətlə sahib ola bilməz və ya əksinə əlində bir obyektə sahib ola bilər, lakin istifadə etmək hüququ yoxdur.
Mülkiyyət formaları
Fərdi əmlak, hər hansı bir obyektin (əmək, daşınmaz əmlak, istehsal vasitələri, geyim və s.) Bir şəxs tərəfindən mülkiyyətidir. Şəxsi əmlak, şəxsi ehtiyaclarını ödəmək üçün istifadə olunan obyektlərə aiddir. Əsas məqsəd qazanc əldə etməkdirsə, bu mülkiyyət forması fərdi-fərdi adlanır.
Kollektiv formalar da var. Məsələn, ortaqlıq mülkiyyəti. Onun mahiyyəti fiziki və hüquqi şəxslərin, habelə onların istehsal amillərinin birgə iqtisadi fəaliyyət aparmaq üçün birləşdirilməsindən ibarətdir. Üstəlik, hər bir şəxs müəyyən bir kapital payına sahibdir.
Səhmdarlıq və ya korporativ mülkiyyət yalnız nizamnamə kapitalı üçün mülkiyyət qaydalarını müəyyənləşdirir. Özəlliyi kollektiv və fərdi mülkiyyət formalarının simbiozunda yatır.
