Mülki Məcəllə ticari təşkilatların satış müqavilələri bağlayarkən bazar şərtlərini və hər bir əməliyyatın şərtlərini rəhbər tutaraq istənilən qiyməti təyin etmək hüququnu nəzərdə tutur. Ancaq müəyyən şərtlər yerinə yetirildiyi təqdirdə ictimai hesab edilən bir müqavilə forması var, bu halda hər hansı bir alıcı tərəf müəyyən bir qiymətə məhsul və ya xidmət alır.
İctimai müqavilə şərtləri
Bir ictimai müqavilənin tipik hüquqi xüsusiyyətləri Rusiya Federasiyası Mülki Məcəlləsinin 426-cı maddəsində verilmişdir. Bu, satıcı tərəfindən bağlandığı mülki müqavilədir - müəyyən iş növlərini yerinə yetirən bir ticarət təşkilatı, ona alıcı olaraq müraciət edən hər kəsə təqdim etməlidir. Kod bu növ işlərə pərakəndə ticarət, ictimai nəqliyyat vasitəsi ilə nəqliyyat, rabitə xidmətləri, enerji təchizatı, tibbi, turizm, otel xidmətləri daxildir.
Müqavilənin ictimaiyyət tərəfindən tanınması üçün bu müqavilələrin xüsusiyyətlərinin məcmuəsini təmin etməlidir. Bu işarələr:
- yalnız malların, işlərin və ya xidmətlərin satıcısı-satıcı və alıcı-istehlakçı tərəfindən məhdudlaşdırılan müqavilə subyektlərinin tərkibi;
- ticarət müəssisəsi alıcı kimi müraciət edən hər hansı fiziki və ya hüquqi şəxslə əlaqəli olaraq öz xidmətlərini göstərir və fəaliyyətini həyata keçirir;
- hər bir alıcı üçün malların, işlərin və ya xidmətlərin vahid dəyəri.
Alıcı üçün açıq müqavilənin üstünlükləri
Beləliklə, qanun bir müqaviləni rəsmi əsaslarla deyil, yuxarıda sadalanan maddi xüsusiyyətlər əsasında bir ictimai olaraq tanımağa imkan verir, burada hər hansı bir alqı-satqı müqaviləsi açıq olaraq təsnif edilə bilər. Bu, müntəzəm bir müqavilə bağlayarkən əldə etmədiyi əlavə faydaları alan alıcı üçün çox faydalıdır. Bu vəziyyətdə alıcı bir istehlakçıdır və "İstehlakçı hüquqlarının qorunması haqqında" qanuna tabedir.
Ancaq bu qanunda yalnız şəxsi ehtiyacları üçün mal alan və ya iş və xidmət sifariş edən şəxslər istehlakçı kimi təsnif edilir. Maddədə hüquqi şəxs istehlakçı hesab edilə bilərmi? Rusiya Federasiyası Mülki Məcəlləsinin 426-cı maddəsi göstərilməmişdir, lakin dövlət müqavilələrinin bağlanmasına dair bəzi qaydalarda, bu cür müqavilələrin mövzusu ola biləcək heç bir göstəriş yoxdur. Bunun əsasında hüquqşünaslar, xüsusi olaraq göstərilmədiyi yerdə həm fiziki, həm də hüquqi şəxs istehlakçı-alıcı kimi çıxış edə biləcəyi qənaətinə gəlirlər. Məsələn, məişət xidmətləri və bank depozitləri üçün dövlət müqavilələrində bu hallarda istehlakçıların yalnız fərdlər ola biləcəyi xüsusi olaraq göstərilir.
Bir ictimai müqavilənin predmetinin - alıcının - istehlakçı kimi tanınması ona imtiyazlı vətəndaş kateqoriyasına aid olduğu təqdirdə ona qiymət endirimini gözləmək hüququ verir, əlavə olaraq bir ticarət təşkilatı-satıcı ondan müqavilə bağlamaqdan imtina edə bilməz. Müqavilə bağlamaq üçün əsassız bir imtina meydana gəldiyi təqdirdə, istehlakçı zərərləri və mənəvi ziyanı ödəmək hüququna malikdir.
