Məhkəməyə qədərki icraat, mülki hüquq münasibətləri tərəfləri arasındakı fikir ayrılıqlarının danışıqlar yolu ilə və ya iddia qaydasında həll edilməsidir. Ayrıca, bu müddət bəzən maraqlı şəxsin məhkəməyə müraciət etməsindən əvvəl həyata keçirildiyi təqdirdə vasitəçilik prosedurunu ifadə edir.
Məhkəməöncəsi icraat, mülki hüquq münasibətləri tərəflərinin ortaya çıxan fikir ayrılıqlarını məhkəməyə getmədən həll etməyə çalışdıqları bir müddətdir. Bu halda məhkəməyə qədər icraat müstəqil və ya vasitəçi də deyilən peşəkar vasitəçinin iştirakı ilə həyata keçirilə bilər. Bəzi hallarda, mülki hüquq müqaviləsinin tərəfləri, bağlanmış müqavilənin mətnində iddia proseduru şəklində məhkəməyə qədər məcburi icraatı təmin edirlər. Bundan əlavə, mübahisəli məsələlərin öz təsdiqlənməsi proseduru bir razılaşma olmadığı təqdirdə də mümkündür (məsələn, zərər səbəbindən öhdəliklər ortaya çıxdıqda).
Mübahisələrin həlli üçün danışıqlar və iddia proseduru
Məhkəməyə qədərki icraatın əsas növləri danışıqlar prosesi, habelə maraqlı tərəfin yazılı tələbin göndərilməsi, ona cavab almasıdır. Mülki hüquq müqaviləsində məhkəməyə müraciət etməzdən əvvəl məcburi bir iddia qaldırılmasına dair ayrıca bir bənd varsa, bu qayda tərəflər üçün məcburi olur. İddianın əvvəlcədən verilməsi təqib olunmursa, məhkəmə belə bir razılaşmaya əsasən yaranan mübahisəyə baxmayacaq. Bununla yanaşı, anlaşmazlıqların danışıq yolu ilə həll edilməsi şərti, yazılı şəkildə müqavilədə qeyd olunsa da, müvafiq münasibət iştirakçıları üçün məcburi deyildir. Tərəflərdən biri danışıqlarda iştirak etmək istəmirsə, sadəcə məhkəməyə müraciət edərsə, belə bir müraciət qəbul edilmiş qaydada qəbul ediləcəkdir.
Vasitəçinin iştirakı ilə mübahisənin həlli
Çox vaxt tərəflər müxtəlif səbəblərdən yaranan fikir ayrılıqlarını, o cümlədən qarşılıqlı şikayətlər, konstruktiv ikitərəfli dialoqa girə bilməməyi və digər şərtləri müstəqil şəkildə həll edə bilmirlər. Bu hallarda üçüncü tərəfin - vasitəçi adlanan peşəkar vasitəçinin cəlb edilməsi mümkündür. Bu cür vasitəçilərin fəaliyyəti xüsusi bir qanunla tənzimlənir və onların əsas vəzifəsi münaqişə tərəfləri arasında razılığa gəlmək, məhkəməyə müraciət etmədən problemin uzlaşmasıdır. Bəzən bir iddia ərizəsi verildikdən sonra vasitəçi də iştirak edir, lakin bu məhkəmə prosesi əvvəlcədən icraata şamil edilmir, çünki məhkəmə prosesi ən yaxşı halda barışıq sazişinin bağlanması ilə başa çatacaqdır.
